Inleiding

In deze analyse kijken we naar de issues die een rol spelen in de campagne.

Deze gegevens zijn gebaseerd op de eerste wave van het VU Verkiezingsonderzoek. Zie de Methodologie voor meer informatie over het panel.

Welke thema’s vinden kiezers belangrijk?

Om deze vraag te beantwoorden hebben we in de survey aan de respondenten gevraagd welke drie thema’s voor hen belangrijk zijn tijdens deze verkiezingen. In de eerste figuur staat per thema weergegeven hoeveel procent van de kiezers van een partij dit thema belangrijk vindt. Zo vindt 33% van de kiezers die nog niet hebben besloten op welke partij ze gaan stemmen het Milieu een belangrijk thema.

In de tweede figuur geven we het percentage kiezers per partij weer dat het thema als belangrijkste thema heeft aangewerkt. 17% van de kiezers die nog niet beslist hebben op welke partij ze gaan stemmen heeft Milieu aangegeven het belangrijkste thema te vinden.

Het milieu wordt veelvuldig genoemd door kiezers, met name aan de linkerkant van het politieke spectrum. Vooral kiezers van de PvdD, PvdA/GL en D66 vinden dit thema heel belangrijk. Dit geldt in mindere mate voor de kiezers van het CDA en de SP. Van de NSC kiezers zegt ruim een kwart dit thema belangrijk te vinden en 10% vindt het ook het belangrijkste thema. Dit is minder dan de kiezer die nog geen beslissing heeft genomen. Van hen heeft 17% aangegeven dit thema het belangrijkst te vinden.

Door de groep kiezers die nog niet heeft besloten wordt zorg het vaakst genoemd als belangrijk thema (51%). Zowel SP kiezers als PVV kiezers vinden dit thema ook heel belangrijk en in mindere mate vinden NSC kiezers dat ook. Interessant hierbij is voor zowel de SP kiezer als de NSC kiezer dit thema het vaaktst als belangrijkste thema wordt genoemd. Ook de PVV kiezer vindt dit thema belangrijk, al komt dit wel op de derde plaats na Migratie en Veiligheid.

Naast Zorg is Wonen ook voor alle kiezers een belangrijk thema. Voor iedere partij geldt dat meer dan 20% van de kiezers dit thema heeft genoemd. Opvallend is echter dat dit thema bij geen enkele partij het vaakst als belangrijkste thema wordt genoemd. Voor de onbesliste kiezer komt het nog het hoogst in de ranglijst op plek 4 met 12%.

Bij andere thema’s is een duidelijke verdeling tussen kiezers te zien. Zo zijn thema’s als Economie, Veiligheid en Migratie vooral voor kiezers van rechtse partijen belangrijk, terwijl kiezers op de linker flank thema’s als Ongelijkheid en Onderwijs belangrijker vinden. Hierbij is interessant dat qua ongelijkheid de kiezers van NSC meer op linkse kiezers lijken, terwijl zij wat Onderwijs betreft meer lijken op rechtse kiezers. Deze verdeeldheid komt helemaal naar voren als we kijken naar de thema’s die NSC kiezers op de eerste plaats hebben gezet. Daar zien we een bijna gelijke verdeling onder heel veel thema’s. Het grootste thema, Zorg, wordt door 15% van de kiezers genoemd.

Welke thema’s worden samen genoemd?

Om meer inzicht te krijgen in welke thema’s van belang zijn voor de kiezer hebben we gekeken naar de mate waarin zij samen worden genoemd door de kiezers. Onderstaande figuur geeft dit weer. Een 0 betekent dat er geen samenhang is gevonden, wanneer het getal positief is, dan betekent het dat wanneer het ene thema genoemd wordt de kans groter wordt dat ook het andere thema genoemd wordt. Dit zijn de paars gekleurde vakjes. Wanneer het getal 1 is worden beide thema’s altijd in een adem genoemd.

Aan de andere kant zien we de blokjes met een rode kleur en een negatief getal. Dit betekent dat wanneer het ene thema wordt genoemd de kans groter wordt dat het andere thema niet wordt genoemd. Wanneer dit getal -1 is, worden de thema’s nooit samen genoemd.

In de hoeken van het figuur zien we de thema’s die bijna nooit samen genoemd worden door de kiezer of juist relatief vaak samen genoemd worden. Zo worden Migratie en Veiligheid veelvuldig samen genoemd, terwijl zij bijna nooit worden genoemd met het Milieu.

Aan de andere kant zien we dat Milieu niet alleen met Onderwijs samen genoemd wordt maar ook met Ongelijkheid en de Europese Unie.

Verder valt op dat het thema Wonen, belangrijk voor veel verschillende kiezers en veelvuldig genoemd, zoals te zien was in de vorige analyse, niet heel duidelijk wordt genoemd met andere thema’s of juist niet met andere thema’s. Dit laat wederom zien dat het thema voor alle kiezers van belang is. Ook het thema Mobiliteit wordt nite duidelijk met een ander thema wel of niet genoemd, al wordt dat thema veel minder urgent gevonden door de kiezers, zo zagen we in de vorige figuur.

Een ander belangrijk thema voor de kiezers is de Zorg. Dit thema wordt vooral niet samen genoemd met andere thema’s, zoals het Milieu, de Europese Unie en de Economie, maar ook niet met Bestuur en Normen. Dit duidt op verschillende groepen kiezers met specifieke zorgen om bepaalde thema’s. In de volgende analyse gaan we hier nader op in.

Belangrijke thema’s volgens verschillende kiezers

Om in meer detail te kijken welke kiezers bepaalde thema’s belangrijk vinden, kunnen we de thema’s weergeven op een assenstelsel met twee assen: een primaire as met Milieu aan de bovenkant en Veiligheid en Migratie aan de onderkant en een secundaire as met Woningen en Zorg aan de linkerkant en EU en Normen en Waarden aan de rechterkant.

Vervolgens kunnen we ook elke kiezer plaatsen in deze ruimte, en zo grafisch de verspreiding weergeven van de belangrijkheid van thema’s volgens kiezers van verschillende partijen:

Deze figuur laat een duidelijk profiel zien van de kiezers van de diverse partijen. Zo zijn SP kiezers vooral bezorgd over thema’s als Zorg, Woningen en Ongelijkheid, terwijl de PVV kiezer zich vooral druk maakt om Veiligheid en Migratie.

De thema’s waar de PvdA/GL kiezer zich druk om maakt lijken in sterke mate op de thema’s die ook genoemd worden door de PvdD kiezers. Veel kiezers van beide partijen noemen thema’s als Ongelijkheid en het Milieu als belangrijk.

Een zelfde gelijkenis zien we ook tussen de kiezers van de VVD en de BBB. Kiezers van deze partijen noemen, net als de PVV kiezer ook Veiligheid en Migratie als belangrijke thema’s maar zijn sterker gericht op Werk en Mobiliteit dan de PVV kiezers.

D66 kiezers staan enigszins los van de andere partijen. De kiezers van deze partij zijn niet heel uitgesproken qua thematiek. Aan de ene kant wordt het Milieu genoemd, maar ook Onderwijs, Cultuur en Wetenschap en Ongelijkheid. Ook de Europese Unie wordt door deze kiezers genoemd.

Verder valt op dat de kiezers van NSC erg verdeeld zijn op de eerste as en op de tweede as rond het midden zweven. Dit lijkt ook sterk op het patroon dat we zien bij de kiezer die nog geen keuze heeft gemaakt.

Concluderend kunnen we stellen dat het strategisch slim is van Omtzigt om vaag te blijven over de verschillende thema’s omdat er veel potentiele kiezers te winnen zijn die allemaal verschillende thema’s belangrijk vinden.