Inleiding

In deze analyse kijken we naar het vertrouwen van kiezers van de verschillende partijen in verschillende instituties in de samenleving. Daarnaast kijken we naar de emoties die de politiek bij hen oproept.

Deze gegevens zijn gebaseerd op het VU Verkiezingsonderzoek. Zie de Methodologie voor meer informatie over het panel.

Vertrouwen in instituties

We beginnen met het vertrouwen van verschillende kiezers in de diverse instituties in de samenleving. In onderstaande figuur geven we dit weer waarbij de waardes lopen van 0 (geen vertrouwen) tot 6 (veel vertrouwen).

De mate waarin kiezers vertrouwen hebben in de democratie laat een duidelijke driedeling zien in partijen. Zo hebben kiezers van D66, PvdA/GL, CDA en VVD vertrouwen in de democratie, terwijl de kiezers van de BBB, PVV en FvD weinig vertrouwen hebben in de democratie. De overige partijen, PvdD, NSC en SP laten een grote spreiding zien op dit thema. Dit geldt ook voor de keizers die nog niet beslist hebben op welke partij ze gaan stemmen.

In mindere mate zien we deze indeling ook terug als we kijken naar het vertrouwen in de regering, al zijn de PvdA/GL kiezers daar duidelijik kritischer dan de voormalig coalitiepartijen D66, VVD en CDA. Ook zien we dat de onbesliste kiezer hier sterker neigt naar minder vertrouwen dan bij de democratie het geval is. En ook hier geldt dat het profiel sterk overeenkomt met de NSC kiezer.

Spreiding van vertrouwen

Als we kijken naar de spreiding van vertrouwen, dan valt op dat NSC, net als de onbesliste kiezer, voor bijna alle instituties een relatief vlak profiel heeft: er zijn zowel NSC kiezers met een relatief laag vertrouwen in bijvoorbeeld democratie of journalistiek, als kiezers met een hoger vertrouwen. Hiermee onderscheidt deze partij zich van bijvoorbeeld VVD of PvdA/GL, die vooral kiezers met hoog vertrouwen aantrekken; en van een partij als PVV of FvD, die vooral kiezers trekken met laag vertrouwen in de democratie.

Vertrouwen in andere mensen

In onderstaande figuur kijken we naar het vertrouwen dat de kiezers van de verschillende politieke partijen hebben in andere groepen burgers in onze samenleving.

Opvallend:

D66 kiezers lijken gemiddeld iets meer vertrouwen te hebben in buren dan de BBB
familie ook het meest vertrouwd door D66 kiezers
Vreemden door meeste kiezers ongeveer evenveel vertrouwd. Alleen PVV en FvD laten ander patroon zien met ook veel wantrouwen

Evaluatie van de lijsttrekkers

We hebben in deze analyse gekeken naar hoe de kiezers aankijken tegen de verschillende lijsttrekkers. Op verschillende aspecten geven zij de lijsttrekkers cijfers van 0 tot 10. We maken steeds onderscheid tussen Alle kiezers, de kiezers van de eigen partij en de kiezers die nog niet hebben beslist.

Wat betreft integriteit valt op:

De eigen kiezers vinden de integriteit van de eigen partijleider hoger dan de andere kiezers en de onbesliste kiezer. Dit verschil is vooral heel groot bij FvD.
de onbesliste kiezer is vooral verdeeld over de integriteit van Timmermans en Wilders en in mindere mate Jetten. Het lijkt erop dat deze lijsttrekkers zowel fans trekken als veel weerstand opwekken.
PvdA/GL lijsttrekker onverdeeld binnen eigen kiezer, maar bij alle kiezer/ onbeslitste kiezeer zie je een enorme verdeling (dunne brede verdeling); dat beetekent dat het Timmermans niet populiar is bij dee meeste kiezers. Hetzelfde geldt voor D66 een VDD lijsttrekkers.

Wat betreft de vraag of de lijsttrekker weet wat er speelt in de samenelving zien we eveneens een verschil tussen wat de kiezers van de eigen parti over de lijsttrekker zeggen en wat de andere kiezers hierover te melden hebben.

Verder valt op dat de onbesliste kiezer net als alle kiezers ambigu is over Timmermans en zijn capaciteit te weten wat er leeft onder de mensen. In mindere mate is dit ook het geval bij Rob Jetten.

Emoties die de politiek oproept bij de kiezers

In het onderzoek hebben we de kiezers ook een aantal vragen voorgelegd over de verschillende emoties die de politiek bij hen oproept. In de figuur is per partij te zien hoeveel procent van de kiezers een bepaalde emotie voelt wanneer het gaat om de politiek.

Ook hier gaat het over wantrouwen en is te zien dat de 61% van de kiezers die nog niet heeft besloten op welke partij te stemmen wantrouwen voelt naar de politiek toe. Dit wantrouwen is nog groter aan de rechterkant van het politieke spectrum bij de BBB (74%), PVV (82%) en FvD (80%).

Wantrouwen lijkt hand in hand te gaan met woede aan de rechterkant van het politieke spectrum. Hoewel de percentages wel aanzienlijk lager zijn dan bij wantrouwen, zien we dat woede wel vaker op de rechterflank van politiek Den Haag voorkomt dan op de linker flank. Sterker nog, bij de SP kiezers, die toch sterk wantrouwend zijn, zien we aanzienlijk minder woede dan bij de kiezers van de BBB, PVV en FvD.

Aan die kant van het politieke spectrum is er relatief weinig hoop onder de kiezers. Deze is vooral te vinden onder CDA kiezers (69^) en PvdA/GL kiezers (59%). Van de onbeslite kiezers zegt nog geen derde hoop te hebben.

Hoewel veel CDA kiezers aangeven hoop te hebben, heeft ook 43% van hen afschuw van de politiek. Ter rechterzijde van het politieke spectrum is dit sterker dan ter linker zijde.

Verdriet en angst daarentegen komt iets vaker voor onder kiezers van linkse partijen dan bij rechtse partijen, zij het dat het verschil niet overal even groot is. Het meste verdriet en de meeste angst is te zien onder PvdD kiezers.

Enthousiasme, opluchting, trots en blijheid zijn emoties die niet of nauwelijks worden genoemd onder de kiezers. Iets vaker nog links van het midden dan rechts van het midden.

Opvallend: Hoop bij de stemmers van huidigge coalitiepartijen en bij VVD en CDA stemmers, die waarschijnlijk met een nieuwe leideer op een nieuwe koers.